1. Giriş
Boşanma davalarında eşlerin malvarlıklarının tasfiyesi, özellikle şirket hisselerinin varlığı halinde, oldukça karmaşık bir hukuki süreçtir. Zira şirket hisselerinin paylaşımı, yalnızca aile hukuku hükümlerini değil; aynı zamanda ticaret hukuku, şirketler hukuku ve borçlar hukuku boyutlarını da yakından ilgilendirir. Bu nedenle, uygulamada en çok tartışılan konuların başında, şirket hisselerinin mal rejiminde nasıl değerlendirileceği ve hangi şartlarda paylaşıma konu olacağı gelmektedir.
2. Hukuki Çerçeve
2.1 Mal Rejiminin Belirlenmesi
4721 sayılı Türk Medenî Kanunu’na göre (TMK m.202), eşler arasında aksi kararlaştırılmadıkça yasal mal rejimi edinilmiş mallara katılma rejimidir.
Edinilmiş mal (TMK m.219): Çalışma karşılığı edinimler, sosyal güvenlik ödemeleri, kişisel malların gelirleri ve benzeri ekonomik değerlerdir.
Kişisel mal (TMK m.220): Evlilikten önce edinilen mallar, miras veya bağış yoluyla kazanılan değerler, manevi tazminat alacakları kişisel mal kapsamındadır.
2.2 Şirket Hisselerinin Mal Rejimi Açısından Durumu
Evlilikten önce edinilen hisseler: Kural olarak kişisel maldır. Ancak bu hisselerden elde edilen gelirler, edinilmiş mal kabul edilir (TMK m.219/4).
Evlilik içinde edinilen hisseler: Eşin kendi kazancı ile edinmiş olduğu hisseler edinilmiş mal sayılır ve katılma alacağına konu olur.
Miras veya bağış yoluyla kazanılan hisseler: Kişisel maldır, tasfiyeye girmez.
2002 öncesi edinimler: 01/01/2002 öncesinde edinilen mallar için, yalnızca elde edilen gelirler paylaşılabilir.
3. Şirket Türünün Etkisi
Şirket hisselerinin paylaşımı, şirketin türüne göre farklılık gösterebilir:
Anonim şirket: Hisselerin nama veya hamiline yazılı olmasına göre devri farklı usullere tabidir. Tasfiye sürecinde genellikle hissenin piyasa değeri dikkate alınır, eşe doğrudan hisse devri yapılmaz.
Limited şirket: Payların devri için ortaklar kurulunun onayı gerekir. Mahkeme, çoğu kez eşin diğer eşten katılma alacağı talep etmesi yoluyla çözüm üretir.
Şahıs şirketleri: Pay sahipliği kişiye sıkı sıkıya bağlıdır, doğrudan hisse devri mümkün olmaz; eş, yalnızca alacak hakkı üzerinden tatmin edilir.
4. Paylaşım Yöntemi ve Değerleme
Tasfiye sürecinde, şirket hisselerinin gerçek piyasa değeri belirlenir. Bu aşamada:
Bilirkişi incelemesi yapılır, şirketin aktif ve pasifleri ile mali tabloları incelenir.
Şirketin kazanç potansiyeli, büyüme trendi ve piyasadaki konumu dikkate alınır.
Eşlerin katkı oranları tespit edilir. Burada yalnızca finansal katkılar değil, ev içi emek ve dolaylı katkılar da göz önünde bulundurulur.
5. Tedbir Kararları
Şirket hisselerinin devrini veya satılmasını engellemek için, mal rejimi tasfiyesi davası açıldığında ihtiyati tedbir talep edilebilir. Bu tedbir, şirket kayıtlarına da işlenebilir. Ancak yalnızca boşanma davası sırasında böyle bir tedbir konulamaz; mutlaka mal rejimi tasfiyesi davasının açılmış olması gerekir.
6. Anlaşmalı Boşanmada Şirket Hisseleri
Anlaşmalı boşanmalarda taraflar, şirket hisselerinin paylaşımını serbestçe düzenleyebilirler. Bu hususun mutlaka boşanma protokolünde açık şekilde yazılması gerekir. Aksi halde, ileride ihtilaf doğması halinde mal rejimi tasfiyesi davası açılabilir.
7. Görev ve Yetki
Görevli Mahkeme: Aile mahkemeleri; bulunmayan yerlerde asliye hukuk mahkemeleri.
Yetkili Mahkeme: Eşlerden birinin yerleşim yeri mahkemesi (HMK m.6 ve TMK m.214).
8. Zamanaşımı
TMK m.178 uyarınca, mal rejimi tasfiyesi talepleri boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 10 yıl içinde ileri sürülmelidir. Bu süre geçtikten sonra şirket hisselerinin paylaşımı talebi zamanaşımına uğrar.
10. Doktrindeki Görüşler
Öğretide genel kabul gören görüşe göre, şirket hisseleri paylaşıma konu edilirken:
Ortaklık yapısının korunması,
Eşin şirket içi ilişkileri bozacak şekilde hisse sahibi yapılmaması,
Alacak hakkı üzerinden tatmin sağlanması esas alınmalıdır. Böylece hem ticari hayatın istikrarı hem de eşlerin mal rejimi tasfiyesi hakkı dengelenmiş olur.
11. Sonuç
Boşanma davalarında şirket hisselerinin paylaşımı, sadece mal rejimi hükümlerinin değil, ticaret hukuku ve şirketler hukukunun da birlikte uygulanmasını gerektiren özel bir alandır.
Hisselerin edinim tarihi,
Mal rejiminin türü,
Eşlerin doğrudan ve dolaylı katkıları,
Şirketin mali yapısı ve türü paylaşımın esaslarını belirler.
Yargıtay uygulaması bu alanda özellikle katılma alacağı, dolaylı katkı ve 2002 öncesi edinimlerin statüsü üzerinde yoğunlaşmıştır.
Bu nedenle, şirket hisselerinin paylaşımı süreci son derece teknik ve uzmanlık gerektiren bir alan olup, profesyonel hukuki destek alınması önemlidir. Daha ayrıntılı bilgi ve hukuki danışmanlık için Avşar Hukuk Bürosu ile iletişime geçebilirsiniz.
